با اینجا زنونس همراه باشید با مقاله ی علت ها، علائم و درمان های اختلال هورمونی در زنان از مجموعه مقالات پزشکی زنان.

علائم اختلال هورمونی در زنان اصولا در دوران بلوغ و بعد از آن در دوران عادت ماهانه، دوران بارداری، پس از زایمان و در دوران یائسگی تجربه و مشاهده می‌شود. بسیاری از خانم ها در دوره هایی اختلال هورمونی را تجربه می‌کنند.

هورمون‌ها وظیفه حفظ تعادل و سلامت بدن را بر عهده دارند؛ حال اگر تعادل یکی از این هورمون‌ها به هم بخورد، پیامدهای منفی شدیدی در بدن ظاهر می‌شوند و زنان معمولا بیشتر از مردان با این مشکل مواجه هستند.
زنان به خصوص جوان‌ترها ممکن است با مشکلاتی همچون چاقی ناگهانی، جوش‌های زیر پوستی روی صورت، موهای زائد روی سینه و گردن و… روبه‌رو شوند که برای درمان آن مجبور می‌شوند تا مدت‌ها از پزشکان مختلف کمک بخواهند، که در خیلی از مواقع این علائم  به علت اختلال در هورمون ها به وجود می آید.

تعریف سیستم متعادل هورمونی

برای اینکه تعادل هورمون‌ها در بدن یک خانم حفظ شود، هیپوتالاموس و هیپوفیز مغز و تخمدان‌ها باید عملکرد صحیحی داشته باشند؛ بدین ترتیب GnRH از هیپوتالاموس ترشح شده و باعث ترشح هورمون‌های FSH و LHمی‌شود. این هورمون‌ها نیز تخمدان‌ها را تحریک می‌کنند و هر ماه یک تخمک آزاد می‌شود و به دنبال آن مخاط رحم پرورش پیدا می‌کند و بعد دچار ریزش می‌شود. این مراحل، فیزیولوژی طبیعی عادت ماهانه را تشکیل می‌دهد. اما گاهی اوقات بعضی بیماری‌ها این فیزیولوژی را دچار اختلال می‌کند که شایع‌ترین آنها بیماری‌های تخمدان به‌خصوص سندرم تخمدان پلی‌کیستیک است. بیماری‌های  و تیروئید پرکار نبز معمولا خود را با اختلالات در عادت ماهانه نشان می‌دهد.

علائم اختلال هورمونی در زنان

شایع‌ترین علائم اختلال هورمونی در زنان عبارتند از:

• افزایش وزن
• کاهش میل جنسی
• ریزش موی جلوی سر
• افسردگی
• لکه بینی مداوم و در فواصل سیکل ماهیانه
• سردرد و میگرن
• رشد زیاد از حد موهای زائد
• نوسانات خلقی
• علائم آلرژیک
• احساس خستگی و داشتن مشکل در خواب
• تغییرات دمایی بدن
• اضطراب و تحریک‌پذیری
• سندرم پیش از قاعدگی
• آکنه و بثورات پوستی
• نامنظم شدن قاعدگی
• چرب یا خشک شدن پوست
• عفونت‌های مجاری ادراری
• ولع شدید برای خوردن شیرینیجات

علائم اختلال هورمونی اساسا در دوران بلوغ و به ویژه در زنان در دوران عادت ماهانه، دوران بارداری، پس از زایمان و در دوران یائسگی تجربه می‌شود. بارداری یک فرآیند شدید هورمونی در بدن بحساب می‌آید و اگر قبل از بارداری، در دوران بارداری یا پس از بارداری و وضع حمل از سلامتی مطلوبی بهره‌مند نیستید، یکی از مهم‌ترین دلایل آن می‌تواند عدم تعادل هورمونی باشد. در طول بارداری جفت هورمون‌هایی ترشح می‌کند و در دوران شیردهی هم بسیاری از مادران ماه‌ها عادت ماهیانه نمی‌شوند که علت آن همین تغییرات هورمونی است. این تغییرات هورمونی کاملا طبیعی است و در بیشتر موارد نیاز به درمان ندارد.

علت های اختلال هورمونی در زنان

ابتلا به سندرو م تخمدان پلی کیستیک ( تنبلی تخمدان )

مشاهده کیست‌های ریز در تخمدان‌ها در اصل اختلالات هورمونی است و تخمدان به علت وجود آن ها کارکرد عادی خود را از دست می‌دهد و به موقع تخمک آزاد نمی‌کند.

مصرف قرص‌های ضدبارداری و هورمون‌ درمانی

هورمون‌درمانی و مصرف قرص‌های ضد بارداری پس از اتمام دوره مصرف، موجب به هم خوردن تعادل هورمون‌های بدن می‌شوند. لازم به ذکر است که که قرص‌های ضد بارداری باعث اختلال هورمونی نمی‌شود بلکه تجویز این قرص‌ها برای بیمارانی است که از نامرتب بودن عادت ماهیانه شکایت دارند. آن‌ها پس از مصرف دچار لکه بینی می‌شوند که علت آن ورود هورمون اضافه به بدن است. در این مرحله درمانی وجود ندارد و پس از گذشت چند ماه عادت فرد مرتب می‌شود.

 تغییر در عملکرد هیپوتالاموس و هیپوفیز

فعالیت ورزشی شدید برای فردی که به تازگی فعالیت بدنی را شروع کرده، می‌تواند باعث اختلال در هیپوتالاموس و به هم خوردن تعادل هورمون‌ها شود.

عدم تعادل انسولین

سیستم غدد درون‌ریز بدن که وظیفه تولید هورمون‌ها را به عهده دارد، ممکن است به دلایل مختلفی مثل رژیم غذایی نامنظم، استرس، داروها یا بیماری‌ها تحت تاثیر قرار بگیرد و دچار عوارض منفی شود.

استرس و فعالیت زیاد غدد فوق کلیوی

یکی از عوامل اصلی در به هم خوردن تعادل هورمونی در بدن استرس می‌باشد و تحت استرس‌های طولانی مدت، غدد فوق کلیوی که هورمون‌های مقابله با استرس را تولید می‌کنند، کار خود را به درستی انجام نمی‌دهند. اختلالات غده فوق کلیه نیز می‌تواند تعادل هورمون‌ها را در بدن خانم‌ها به هم بزند. در واقع از لایه داخلی غشر فوق کلیه، هورمون‌های آندروژن یا مردانه ترشح می‌شود که اگر سطح آنها بالا رود، عادت ماهانه و تعادل هورمونی دچار اختلال می‌شود.

بیماری‌های زمینه‌ای

گاهی اوقات بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت و مشکلات تیروئیدی باعث بروز اختلال هورمونی می‌شود. ابتلا به دیابت و مشکلات تیروئیدی در متابولیسم هورمونی تاثیر گذاشته و به اختلال هورمونی منجر می‌شود. به عنوان مثال پرکاری یا کم کاری تیروئید تعادل هورمون‌های بدن را به هم می‌زند.

مواد شیمیایی، محرک‌ها و داروها

داروها، مسکن‌ها و محرک‌هایی مثل کافئین، آفت‌کش‌ها و حتی هوایی که تنفس می‌کنیم، می‌توانند موجب عدم تعادل هورمونی در بدن شوند.

کمبود دریافت ریزمغذی‌ها

گر مواد مغذی به مقدار کافی به بدن برسد، شرایط لازم برای حفظ تعادل هورمونی به طور طبیعی فراهم خواهد شد. منظور از ریزمغذی‌ها ویتامین‌ها و املاح معدنی هستند که در بدن ما نقش ساختاری، ترمیمی و کاتالیزوری دارند و در حد میلی گرم یا میکروگرم نیاز بدن را تامین می‌کنند.

روش های تشخیص اختلال هورمونی در زنان

رایج‌ترین راه تشخیص اختلالات هورمونی انجام آزمایش خون و اندازه‌گیری سطح هورمون‌های FSH LH، TSH، استرادیول، پروژسترون، ۱۷ هیدروکسی پروژسترون، تستوسترون، دهیدرواپی آندروسترون سولفات، آندروستندیون و… است. این آزمایش معمولا به صورت ناشتا در فاز فولیکولار یعنی روز سوم یا چهارم یا پنجم عادت ماهانه انجام می‌شود. با این آزمایش می‌توان وضعیت هورمون‌های تخمدان، تیروئید، فوق کلیه و هیپوفیز را بررسی کرد.

راه دیگر تشخیص، انجام سونوگرافی و تصویربرداری از تیروئید، غدد آدرنال، غده فوق کلیه و تخمدان است. برای بررسی هیپوفیز نیز‌ ام. آر. آی درخواست می‌شود.

درمان های اختلال هورمونی در زنان

برای درمان اختلالات هورمونی و مرتب شدن عادت‌ماهانه‌ها می‌توان از داروهایی مثل قرص‌های ضدبارداری LD، یاسمین، مارولون، یاز، دیان، سیپروترون کامپاند، اتیسترون و… استفاده کرد.

داروهای دیگری نیز وجود دارند که ضد هورمون‌های مردانه هستند؛ از جمله اسپیرونولاکتون، سیپروترون استات و فلوتامید.

گروه دیگری از داروها از جمله فیناستراید نیز تبدیل هورمون مردانه را به فرم فعالی که باعث ریزش موی مردانه یا رشد موهای زائد می‌شود، مهار می‌کنند بنابراین خانواده‌های دارویی در درمان اختلالات هورمونی بسیار متنوع هستند و پزشک باید با توجه به شرایط بیمار نوع مناسب آنها را تجویز کند.

برای مثال اگر فرد اختلال عادت ماهانه داشته باشد و پزشک برایش اسپیرونولاکتون تجویز کند، شاید وضعیتش بدتر شود زیرا این دارو ممکن است لکه‌بینی ایجاد کند و عادت ماهانه را به هم بریزد بنابراین در چنین فردی بهتر است از داروهایی مثل سیپروترون کامپاند استفاده کرد. در مقابل اگر خانمی فقط از ریزش مو شکایت داشته باشد و در عین حال عادت‌ماهانه‌هایش مرتب باشد، بهتر است از داروهایی مثل اسپیرونولاکتون استفاده کند.

اگر خانمی فقط مشکل عادت نشدن یا عقب افتادن عادت‌ماهانه را دارد می‌تواند به صورت دوره‌ای از قرص‌های پروژسترونی مثل مدروکسی پروژسترون استات یا دیدروژسترون استفاده کند، بدون اینکه به بقیه داروهای‌هورمونی LD یا امثال آن نیاز داشته باشد.

درواقع مصرف داروهای هورمونی حاوی استروژن با خطر چاقی همراه است. به طور کلی در درمان اختلالات هورمونی ابتدا باید با یک شرح حال دقیق و معاینه، بیماری تشخیص داده شود و بعد به درمان صورت پذیرد.

روشهای طبیعی درمان اختلال هورمونی

از جمله مواد غذایی مفید برای درمان اختلال هورمونی عبارتند از:

• غذاهای غنی از فیبر مثل میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات و غلات سبوس‌دار
• منابع گیاهی غنی از استروژن مثل دانه سویا، نخود و عدس
• میوه‌های سرشار از فلاوونوئیدها مثل توت‌ها، انگور قرمز و مرکبات
• سبزیجات مغذی دارای برگ‌های سبز و پهن مثل اسفناج و کاهو
• سبزیجات بوته‌ای مثل کلم بروکلی و کلم در رژیم غذایی
• مکمل‌های غذایی حاوی ب‌کمپلکس

• اسیدهای چرب حیاتی مثل روغن زیتون، ماهی، امگا ۳، غلات سبوس‌دار و خشکبار
• محصولات ارگانیک، مرغ و ماهی
• چربی امگا ۳ موجود در ماهی آزاد، ماهی تن و مکمل‌های روغن ماهی

علاوه بر رژیم غذایی سالم و مناسب، انجام فعالیت‌های ورزشی منظم و روزانه، کنترل استرس، خواب شبانه کافی، پرهیز از مصرف بیش از اندازه گوشت و چربی حیوانی و لبنیات پرچرب، کافئین، قهوه، کولاها و نوشابه‌های انرژی‌زا و کربوهیدرات‌های تصفیه شده مثل نان و برنج سفید، همگی عواملی هستند که می‌توانند ترشح هورمون‌ها را در بدن متعادل نگه دارند.