ترس از تاریکی و درمان آن
سایت اینجا زنونس در این قسمت مطلبی را مرتبط با موضوع ترس از تاریکی و درمان آن، از سری مطالب فوبیا، برایتان آماده کرده است. ما را در بخش روانشناسی همراهی کنید.
تاریکی هراسی یکی از نرس های رایج میان کودکان و بزرگسالان است. اختلال ترس از تاریکی باعث کاهش عملکرد فرد و به هم ریختن آرامش او و خانواده اش می شود. در این متن به بررسی این نوع فوبیا و راه ای درمان آن می پردازیم.
مطالبی که در این مقاله اینجا زنونس به آن ها می پردازیم عبارتند از:
فوبیا چیست؟
فوبیا، نوعی اضطراب است که به صورت ترس مداوم غیرمنطقی یا بیش از حد معمول نسبت به یک شیئ، موقعیت، فعالیت یا حتی یک عملکرد بدنی (که هیچ یک از این‌ها اساساً خطرناک نبوده یا تناسب منطقی با اضطراب ندارند)، پیش می آید. بیش تر افراد دچار فوبیا یا ترس مرضی، ترس خود را نابجا نسبت به موقعیت می‌شناسند.
ترس از تاریکی یا نکتوفوبیا (Nyctophobia)
ترس از تاریکی یا نکتوفوبیا (واژه‌ای با ریشه یونانی از کلمه نکتوس (nuktos) به معنی شب و فوبوس (phobos) به معنی ترس) ترس شدید و غیرمنطقی از تاریکی است. وحشتی که فرد مبتلا به ترس از تاریکی هنگامی که در تاریکی قرار می‌گیرد احساس می‌کند، خیلی شدیدتر از احساس یک فرد معمولی است. افراد طبیعی معمولاً نگران چیزی هستند که نمی‌توانند در تاریکی ببینند، اما فردی که نکتوفوبیا دارد علاوه بر ترس از چیزهایی که نمی‌تواند ببیند، از خود تاریکی هم می‌ترسد. تنها بودن در تاریکی فرد را دچار وحشت و دلهره می کند. این نوع فوبیا ممکن است در زندگی فرد ناراحتی و مزاحمت زیادی ایجاد کند چون فعالیت‌های شبانه فرد و انتخاب‌های او را محدود می‌کند.
مطالعات اخیر نشان می‌دهد که حدود ۹۰% از کودکان انواع مشخصی از ترس را تجربه کرده و ترس از تاریکی شایع‌ترین ترس در کودکان در رنج گسترده‌ای از سنین است. وقتی کودکان تا بزرگسالی نمی‌توانند بر ترسشان غلبه کنند، ترس تبدیل به فوبیا (هراس) می‌شود که می‌تواند زندگی فرد را تحت تأثیر قرار داده و موجب استرس و کاهش بهره‌وری او شود.
ریشه یابی ترس از تاریکی
- تحقیقات نشان می‌دهد که هراس از تاریکی از ابتدای تاریخ بشر وجود داشته است و تاکنون نیز ادامه دارد.غریزه حفاظت از خود در برابر حیوانات شکارچی و درنده در طول شبانه روز، به قرن‌ها پیش برمی‌گردد و از هزاران سال قبل تاریکی نمادی از خطر، فعالیت شکارچیان و دوری از سرپناه و جامعه بود.
- از آنجا که ما موجوداتی هستیم که به قوه بصری خود اتکا داریم، در صورت ناتوانی در دیدن محیط و وجود تاریکی، ذهن ما به سمت خطرات محتمل سوق پیدا می‌کند. در واقع اینکه ما به درستی نمی‌دانیم که در یک فضای تاریک چه می‌گذرد موجب ایجاد ترس می‌شود. ترس بسیاری از افراد از تاریکی به دلیل تجربه‌هایی است که در کودکی داشته‌اند و این ترس تا بزرگسالی با آنها مانده است.
- یکی از نتایج این ترس بدخوابی شبانه است. افراد بدخواب، در هنگام مواجهه با تاریکی دچار اضطراب بیشتری می‌شوند. محققان با توجه به نتایج مطالعات انجام شده بر این باورند که افراد مبتلا به بدخوابی دچار فوبیای ترس از تاریکی هستند و متدهای بهبود خواب شبانه در خصوص آنها باید مجددا بررسی و بر روی آنها اعمال شود.
علل ترس از تاریکی
برخی از عللی که می تواند عامل شروع این نوع فوبیا باشند عبارتند از:
موجودات خیالی
ترس از تاریکی اغلب در دوران کودکی و سنین ۳ – ۶ سال آغاز می شود و می تواند بخش نرمال و عادی رشدی باشد. عمده ترین موضوعات ترس ها در آن سنین کودکی عبارتند از: ارواح، هیولا و موجودات ماورایی، تنها خوابیدن، شنیدن صداهای ترسناک و عجیب غریب و …
زمانی که ترس در دفعات زیاد اضطراب شدیدی به وجود بیاورد، تا بزرگسالی نیز ادامه پیدا می کند. عدم احساس امنیت و نداشتن اعتماد به نفس نیز می تواند باعث این ترس شود.
مراقبان مضطرب
برخی از کودکان با دیدن ترس و اضطراب والدینشان در مورد مسائل خاص، ترسیدن را یاد می گیرند. اما همیشه ترس های کودک عینا والدین نیست؛ ذهن خلاق کودکان می تواند ترس را به شکل های دیگر نشان دهد.
والدین بیش از حد مراقب
برخی از والدین بیش از حد نگران و مراقب کودک خود هستند، این مسئله باعث بوجود آمدن یک اضطراب کلی در او شده و این وابستگی بیش از حد، باعث ناراحتی والدین و در آخر خود کودک می شود.
رویداد استرس زا
یک حادثه بد، مثل تصادف یا یک اتفاق وحشتناک ممکن است باعث شروع ترس از تاریکی شود. بی توجهی به ترس اولیه، به مشکلات اضطرابی فرد دامن زده و می تواند منجر به ایجاد ترس های دیگر نیز شود.
ژنتیک
طبق تحقیقات در خانواده هایی که یکی از افراد دچار نوعی اختلال اضطرابی و یا یکی از انواع فوبیا هستند؛ به احتمال بیشتری فوبیای تاریکی در آن ها بروز پیدا می کند.
علائم و نشانه های ترس از تاریکی
علائم فوبیای تاریکی، تقریبا شبیه علائمی است که در دیگر فوبیاها و ترس ها تجربه می شود. فرد مبتلا با قرارگیری در جاهای تاریک به شدت مضطرب می شوند. در موارد شدید حتی فکر کردن به تاریکی نیز منجر به بروز نشانه های ترس می شود.
علائم فیزیکی ترس از تاریکی
- مشکل تنفس و تنگی نفس
- ضربان قلب بالا
- احساس فشار در قفسه سینه یا درد قفسه سینه
- لرزش بدن و احساس سوزن سوزن شدن
- سرگیجه
- تهوع و استفراغ
- ناراحتی معده
- سرد و داغ شدن بدن
- تعریق
علائم روانی ترس از تاریکی
- درگیر شدن با احساسات ناراحت کننده
- اضطراب و وحشت
- نیاز شدید به فرار از وضعیت و موقعیت آزار دهنده
- مضطرب و عصبی شدن در یک محیط تاریک
- نیاز به خواب با یک چراغ روشن یا چراغ خواب
- فکر کردن به مرگ
- ترس از مورد حمله قرار گرفتن
- امتناع از خواب
- بی‌خوابی اجباری
- احساس ترس بیش از حد و دیوانگی
راهکار هایی برای مقابله با ترس از تاریکی
در این قسمت توصیه هایی را برای شما ذکر می کنیم که می تواند در روند مقابله با ترس از تاریکی کمک کند:
۱) از بیان و بروز ترس خود خجالت نکشید
بسیاری از بزرگسالان ممکن است با چنین ترسی مواجه باشند. هر کس ممکن است ترس‌های خاصی داشته باشد. شما باید به خود افتخار کنید که در مورد خودتان صادق بوده‌اید و می‌خواهید با ترستان مواجه شوید و بر آن غلبه کنید. بیان ترس‌ها برای دیگران باعث می‌شود که ما احساسمان را با دیگران شریک شویم و حس حمایت از آنها بگیریم. گاهی حتی ممکن است از راهنمایی و تجربه دیگران در این مورد بتوانیم برای بهتر شدن وضعیت خود کمک بگیریم.
۲) نگرشتان به تاریکی را تغییر دهید
یکی از دلایلی که باعث ترس از تاریکی می‌شود، این است که شما از آن یک غول، چیزی وحشتناک، رازی تاریک یا هر چیز منفی دیگری ساخته‌اید. اگر می‌خواهید بر ترستان غلبه کنید باید شروع کنید به تغییر این نگرش به نگرشی مثبت. فکر کنید تاریکی مثل یک پتوی پشمی گرم و نرم و تمیز و آرامش بخش است. هر چیزی که راجع به تاریکی شما را اذیت می‌کند را یادداشت کنید و آنها را مرور کنید و به تدریج هر کدام را با نکته‌ای مثبت جایگزین نمایید.
۳) قبل از آماده شدن برای خواب خود را آرام کنید
رسیدن به آرام‌ترین حالت ممکن، قبل از رفتن به رختخواب، می‌تواند اضطرابی که موقع خاموش شدن چراغ‌ها حس می‌کنید کمتر کند. شما باید حداقل نیم ساعت قبل از خواب وسایل الکترونیک مثل رادیو و تلویزیون و… را خاموش کنید، از نوشیدن نوشیدنی‌های حاوی کافئین در بعد از ظهر و از هر کاری که باعث نگرانی و ترس در شما می شود مانند تماشای فیلم ترسناک یا اخبار ناراحت کننده دوری کنید. کاری که برای شما خوشایند و آرامش بخش است انجام دهید. این کار می‌تواند مطالعه برای مدتی کوتاه یا گوش دادن به یک موسیقی ملایم باشد. دراز بکشید و بر روی تنفستان تمرکز نمایید و با هر دم و باز دم یکی از اعضای بدنتان را ریلکس نمایید.
۴) خود را به تاریکی عادت دهید
نیازی نیست که تمام چراغ‌ها را با هم خاموش کنید تا به ترس از تاریکی غلبه کنید. اول اینکه باید بدانید خوابیدن در تاریکی، خوابی عمیق‌تر و موثرتر را نسبت به خوابیدن در نور برای شما به همراه خواهد داشت. می‌توانید این نکته را مرتبا برای خود یاد آوری کنید. اگر همیشه تمام چراغ‌ها را موقع خواب روشن می‌گذاشتید، حالا سعی کنید کمی قبل از خواب شروع به کم کردن تدریجی نور کنید. حتی می‌توانید وقتی نیمه شب از خواب بیدار می‌شوید تعدادی دیگر از چراغ‌ها را خاموش کنید. این باعث می‌شود که به آرامی به تاریکی عادت کنید.
۵) با ترس‌هایتان مواجه شوید
وقتی شب به رختخواب می‌روید، از خودتان بپرسید که واقعا چه چیزی باعث ترستان می‌شود. اگر از کمد لباس، زیر تخت، پشت صندلی یا حتی گوشه اتاق می‌ترسید، باید این مکان‌ها را چک کنید. به خودتان نشان دهید که هیچ چیز ترسناکی که شما را نگران کند وجود ندارد. در این صورت برای اینکه توانسته‌اید با ترستان مواجه شوید به خود افتخار می‌کنید و می‌توانید خواب راحت‌تری داشته باشید. اگر با همین ترس نیمه شب از خواب بیدار شدید به جای اینکه تمام شب را با نگرانی سپری کنید می‌توانید باز از جایتان بلند شوید و جاهایی را که شما را می‌ترساند دوباره چک کنید و حس بهتری پیدا کنید.
۶) تمرین کنید که تنها بخوابید
اگر از تاریکی می‌ترسید، شاید دوست داشته باشید که پیش پدر و مادرتان و یا کنار خواهر یا برادرتان بخوابید ولی همیشه این مطلب را در ذهنتان داشته باشید که اگر واقعا می‌خواهید بر ترستان غلبه کنید باید یاد بگیرید که به تنهایی به رختخواب بروید. اگر عادت کرده‌اید که با آنها بخوابید می‌توانید آرام آرام تنها خوابیدن را تمرین کنید. مثلا نیمی از شب را در کنار آنها و نیمی دیگر را تنها بخوابید و این زمان را به تدریج افزایش دهید.
*بیشتر بخوانید: از چه زمانی جای خواب کودک را جدا کنیم؟
۷) از یک متخصص کمک بگیرید
اگر تلاش‌های شما برای غلبه بر ترس از تاریکی به نتیجه نرسید و این ترس روند زندگی عادی شما را مختل کرد به روانشناس مراجعه کنید.
درمان ترس از تاریکی
برای درمان این نوع از ترس، شاید بهتر باشد که به یک روانشناس مراجعه کنید تا با روش های درمانی خاص خودش تحت نظر متخصص قرار گیرید.
رفتار درمانی شناختی
رفتار درمانی شناختی که به اختصار CBT نیز یاد می‌شود، یک رویکرد روان‌درمانی است که احساسات ناکارآمد و رفتارها، فرایندها و مضامین شناختی ناسازگارانه را از طریق شماری از روش‌های سیستماتیک، صریح و هدف‌مدار نشانه می‌گیرد. نام این روش اشاره به رفتار درمانی، شناخت درمانی و به ترکیبی درمانی از این دو بر اساس اصول پایه و پژوهش‌های رفتاری و شناختی دارد.
مواجهه سازی
همچنین در علم روانشناسی، مواجهه‌سازی و روبرو شدن تدریجی با موضوع ترس و قرار گرفتن در معرض تاریکی نیز یکی از راه حل‌هایی است که متخصصین رفتاردرمانی برای برطرف شدن ترس افراد از تاریکی به کار می‌گیرند.
حساسیت زدایی
حساسیت زدایی تدریجی و غرقه سازی نیز از دیگر درمان ها می باشد، در این روش ها به مرور از محیط هایی که ترس کمتری دارد، به سمت ترس های شدیدتر حرکت کرده تا بتواند آن ها را تحمل کند.
* خانواده درمانی، درمان گروهی، تکنیک های آرامش و در نهایت داروهای ضد اضطراب نیز می تواند در روند درمان موثر باشد.
پکیج هزار توی نیازهای همسران
ترس از سوسک و راه های درمان آن
علائم، راه های تشخیص و درمان افسردگی بعد از جدایی
ویژگی افراد با اعتماد به نفس کاذب
چگونه با کودکان لجباز رفتار کنیم؟